کنترل بیولوژیک آفات
کنترل بیولوژیک آفات
استفاده بیش از حد و نامتعادل از نهاده های شیمیایی در کشاورزی سبب افزایش هزینه های تولید و وابستگی به نهاده های بیرونی و منابع انرژی از یک سو و کاهش بهره وری خاک، آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی و متعاقباً اثرات منفی بر سلامت انسان ها و سایر موجودات از سوی دیگر گردیده است. در نتیجه این نگرانی ها، رشد فزاینده تقاضا برای توسعه کشاورزی پایدار در پاسخ به اثرات منفی زیست محیطی و اقتصادی کشاورزی رایج به وجود آمده است (۲۰۰۴ Thapa and Rasul) .
نظام کشاورزی پایدار برای پاسخ به چالش های مهم کشاورزی مانند زیست محیطی و بازاریابی و جهانی سازی، افزایش فقر و کاهش امنیت غذایی تکامل یافته است. برطبق آمار، در ایران سالیانه بیش از ۲۷۰۰۰ تن آفت کش شیمیایی مصرف می شود (۲۰۰۵ )UNDP . به طور کلی این پیش¬فرض وجود دارد که مصرف آفت کش های شیمیایی موجب بروز مشکلات زیادی می شود. آفت کش ها موادی سمی هستند که می توانند سلامتی انسان را تهدید کنند و موجب آلودگی محیط زیست شوند. مصرف گسترده سموم شیمیایی می تواند تعادل محیط زیست را نیز برهم بزند که در نتیجه آن مشکلات مربوط به مقابله با آفات افزایش مییابد. افزایش آفات و علف های هرز و مقاومت آنها به سموم شیمیایی آفت کش، راه را برای مصرف بیشتر این سموم فراهم کرده و کشاورزان را در یک دور باطل استفاده فزاینده از آفت کش ها گرفتار ساخته است (۲۰۰۶ Heydari). بنابراین، لازم است که از مصرف بی رویه مواد شیمیایی به سمت روش های کنترل غیرشیمیایی و بیولوژیکی حرکت نماییم.
محور اصلی برنامه های کنترل بیولوژیکی و مدیریت تلفیقی آفات، کشاورزان هستند. بنابراین، آنچه که بیش از پیش لازم است در برنامه های مدیریت تلفیقی آفات و کنترل بیولوژیکی مورد توجه قرارگیرد محوریت بخشی به کشاورزان و بهره برداران است. که ترویج کشاورزان نقش بسیار مهمی در پذیرش فناوری های بیولوژیکی توسط کشاورزان و مشارکت کشاورزان در برنامه های IPM برعهده دارد در هر صورت مشارکت دهی کشاورزان به عنوان محور پیش برنده مدیریت تلفیقی آفات و کنترل بیولوژیکی، نیازمند توانمندسازی کشاورزان است (borkhani Razzaghi 2008) .
حفاظت و حمایت از موجودات زنده مفید در کنترل آفات و بیماری ها هدف اساسی دولت ها و ملت های جهان در راستای توسعه کشاورزی پایدار بوده است. در کشور ما از سال ۱۳۷۳ در قالب برنامه های مدیریت تلفیقی آفات با هدف کاهش مصرف سموم شیمیایی زراعی و عطف توجه به مفاهیم و شیوه های کم خطر مبارزه با آفات همچون مبارزه بیولوژیک آغاز گردید (۱۹۹۹ Ahomanesh) .در این روش از دو تکنیک استفاده میشود .۱. رهاسازی توده هایی از دشمنان طبیعی در مناطقی که با ورود آفات جدید به دلیل نبود دشمنان طبیعی احتمال طغیان آفات وجود دارد که در این حالت معمولاً سعی بر آن است که دشمنان طبیعی را از موطن بومی آفات پیدا کرده، به محیطی که آفت جدید وارد شده، منتقل گردد؛ .۲. حفاظت از دشمنان طبیعی در اکوسیستم هایی که گونه های مختلفی از دشمنان طبیعی وجود دارند اما در اثر به کارگیری شیوه های نادرست کنترل مثل مبارزه شیمیایی با استفاده از سموم قوی در زمان نامناسب جمعیت آنان در حد خیلی کم فعالیت و زیست میکنند. برای بقای آنها لازم است با استفاده از عملیات گوناگون مثل کاشت گیاهان شهددار، میزبانهای جایگزین، منابع گرده، پناه¬گاه و انتشار غذا، شرایط را برای تکثیر و تولید مثل فراوان آن ها فراهم نمود. یکی از اعمال مهم در ایجاد پناه¬گاه و حمایت از آنها لغو انجام سمپاشی های هوایی در مبارزه با آفات محصولات زراعی و جنگلهاست (Fathi 1999). مهمترین اهداف مبارزه بیولوژیک را می توان در سالم سازی محیط زیست، پایین نگه داشتن جمعیت آفات و بیماری ها و تراکم علف های هرز، افزایش جمعیت حشرات مفید با استفاده از روش های بیولوژیک، ایجاد تعادل بین حشرات مفید و آفات مختلف، کاهش هزینه های تولید در واحد سطح با جلوگیری از سمپاشی های بی رویه خلاصه کرد (۲۰۰۴ Biabani) .
منابع:
رزاقی بورخانی, فاطمه, رضوانفر, احمد, شعبانعلی فمی, حسین, شوکتی آمقانی, محمد. بررسی عوامل تبیین کننده پذیرش کنترل بیولوژیکی آفات برنج در میان شالیکاران شهرستان ساری. کنترل بیولوژیک آفات و بیماری های گیاهی, ۱۳۹۱; ۱(۲): ۹۵-۱۰۷.
Ahomanesh A (1999) Reducing pesticide and correct and appropriate using of fertilizer. Zeyton Magazine, 7, p.4. In Persian.
Fathi H (1999). Swedish Policies in Using of chemical Pesticide, Zeyton Magazine, number 7, pp.18-26. In Persian.
Biabani A (2004) Biological control. Sonboleh Magazine, number 101, pp.50-53. In Persian.
Heydari H (2006) field school farmers :Integrated pest management in the Near East. Sarmayeh Newspaper, 190, PP:4. In Persian..
Razzaghi Borkhani F (2008) Components of an effective extension of adoption IPM technology among farmers. First National Conference on new technologies in agriculture and natural resources. Islamic Azad University of Rasht, PP: 1004-1014, February 2008. In Persian.
UNDP (2005) Healthier rice for people, better livelihoods for farmers, safer environment for migratory birds in the Caspian region by farmers field schools method. Tehran.
Rasul G, Thapa G B (2004) Sustainability of ecological and conventional agricultural systems in Bangladesh: an assessment based on environmental, economic and social perspectives Agricultural Systems 79 , 327–۳۵۱.
