انواع کنترل (بیولوژیکی، زراعی و …)
انواع کنترل
- کنترل زراعی:
کنترل زراعی عبارت است از تغییر دادن نحوه مدیریت مزرعه به طوری که محیط را برای تولیدمثل، انتشار و یا زندهماندن آفت یا بیماری نامطلوبتر میسازد. در اینجا به تعدادی از عملیات کنترل زراعی اشاره میشود.
اجرای عملیات زراعی منظم و به موقع مانند شخم زدن دیر وقت پاییزه
دادن یخ آب زمستانه که موجب از بین رفتن برخی آفات و عوامل بیماریزای خاکزی میشود.
انتخاب ارقام مقاوم به انواع بیماریها و آفات
استفاده از بذور عاری از آفات و بیماریها
تعیین زمان مناسب کاشت. در زمان خسارتزا بودن آفت یا بیماری، گیاه در مرحله حساس رشد رویشی یا زایشی نباشد. به عنوان مثال کاشت دیرهنگام حبوبات، بعد از سپری شدن بارانهای بهاری، آنها را از خطرابتلا به بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه نجات می دهد.
تغییر در زمان برداشت: زیانهای ناشی از خسارات آفت یا بیماری را میتوان با برداشت زود هنگام محصول کاهش داد.
رعایت برنامه آیش و تناوب
اجرای روشهای مناسب کاشت و رعایت فاصله مناسب بین خطوط و بوتهها
آبیاری به موقع و کافی مقاومت گیاه زراعی را در برابر حملات آفات و بیماریها بیشتر میکند.
استفاده از گیاهان سازگار با اقلیم منطقه
کشت گیاه در خاکهای حاصلخیز و دارای زهکش مناسب
تغذیه اصولی گیاهان با کودهای آلی و شیمیایی و تولید گیاهان قوی که نسبت به آفات و بیماریها مقاومت بیشتری دارند.
حفظ گیاه از تنش ناشی از تغییرات شدید دما و رطوبت
کاشت گیاهان تله در اطراف مزرعه جهت جلوگیری از ورود آفات به مزرعه و تراکم آفات بر روی گیاهان تله و انهدام یا سمپاشی گیاهان تله
تنوع محیط زیست (کاشت گیاهان مختلف در مزرعه) به عنوان شیوهای جهت افزایش فعالیت و بقای حیات دشمنان طبیعی از طریق تامین منابع غذایی جایگزین یا پناهگاهها برای این قبیل حشرات مفید، به کار گرفته میشود.
مبارزه مکانیکی:
از بین بردن کانونهای آلودگی شامل: از بین بردن محلهای زمستانگذران آفات و عوامل بیماریزای گیاهی، جمع آوری و دفن و یا سوزاندن بقایای گیاهی و محصولات آفتزده، از بین بردن علفهای هرز حاشیه مزارع، کنار جویها و کانالهای انتقال آب و جادههای داخل مزارع و … (بهداشت مزارع)
ضدعفونی بذور آلوده به نماتد به وسیله آب گرم
جمع آوری بعضی از آفات به هنگام عملیات شخم و انهدام آنها
جلوگیری از ورود عوامل زیان آور به مزارع: مصرف بذور و نشای سالم از لحاظ عاری بودن از آفات و عوامل بیماریزا، بوجاری بذر، استفاده از آبیاری تحت فشار و نصب توری روی در و پنجرههای گلخانهها و انبارها
- مبارزه بیولوژیکی:
کنترل بیولوژیک به معنی کاهش و یا جلوگیری از رشد جمعیت گونههای زیان آور توسط دشمنان طبیعی آنها است و این عملی است که از بدو خلقت در طبیعت صورت گرفته است. بسیاری از کفشدوزکها، آسیابکها، زنبورها، سوسکها و مگسها و … که در مزارع و باغها مشاهده میکنیم جزو جانوران مفیدی هستند که از گیاهان تغذیه نمیکنند و برای بقای خود از سایر حشرات و آفات استفاده میکنند.
کاربرد سموم شیمیایی، قبل از هر چیز حشرات مفید را از بین میبرد، زیرا این حشرات معمولا در حال پرواز و شکار هستند در صورتی که حشرات آفت معمولا در زیر برگها، شکاف ساقهها و یا در زیر پوست گیاهان در حال تغذیه از محصول میباشند و جایشان امن است.
امروزه با تکثیر مصنوعی حشرات مفید و قارچها و باکتریها و ویروسهای مفید و رهاسازی آنها در مزارع با شکار، انگلی کردن (پارازیت) و یا ایجاد بیماری از افزایش جمعیت آفات و عوامل بیماریزای گیاهی جلوگیری میکنند. مثلا برای کنترل سن گندم، زنبور تلنموس را علیه تخم سن به کار میبرند (عمل پارازیت).
کفشدوزکها و بالتوریهای سبز با شکار و تغذیه از حشراتی مثل شتهها، پسیلها، شپشکها به تحت کنترل در آمدن آنها کمک میکنند. از میکروارگانیسمهای مفید نیز جهت کنترل بیولوژیکی آفات و بیمارگرهای گیاهی استفاده میش.د به عنوان مثال باکتری B.T باکتری بیماریزا برای حشرات است که عنصر فعال برخی حشرهکشها را تشکیل میدهد. و یا تریکودرمین، که حاوی قارچ تریکودرما است و برای کنترل بعضی از قارچهای بیمارگر خاکزی کاربرد دارد.
حشرهکشهای میکروبی برای گیاهان، جانوران و انسان کاملا بیضرر هستند و بر روی دشمنان طبیعی آفات اثر نداشته و کاملا انتخابی عمل میکنند. این حشرهکشها در زمانی بسیار کوتاه تجزیه میشوند و آبهای زیرزمینی را آلوده نمیکنند. در برنامههای کنترل تلفیقی آفات که هدف، دسترسی به یک کنترل موثر، انتخابی با حداقل ایجاد اختلال در محیط زیست و تامین سلامت انسان است، حشرهکشهای میکروبی از ایدهآلترین کنترل آفات به شمار میروند. اما استفاده گسترده و بیرویه از حشرهکشهای میکروبی نیز مانند حشرهکشهای شیمیایی باعث بروز مقاومتدر حشرات میشود.
استفاده از مبارزههای بیولوژیک به عنوان بهترین راهکار در کاهش مصرف سموم شیمیایی، کشاورزی پایدار و سیانت از محیط زیست و پیشگیری از پیدایش گونههای آفات و بیماریهای مقاوم در عرصه کشاورزی مطرح است.
- مبارزه فیزیکی:
مبارزه فیزیکی شامل سرمادرمانی، گرمادرمانی، استفاده از نور، استفاده از امواج رادیویی میباشد. به عنوان مثال نگهداری محصولات تولیدی در سردخانهها و انبارهای سرد رشدونمو عوامل خسارتزای گیاهی را محدود میکند. تابش آفتاب تابستانی به اراضی آیش شخمخورده، جمعیت نماتدها و تعدادی از قارچهای بیماریزای خاکزی را به شدت کاهش میدهد.
- مبارزه قرنطینهای:
در این روش برای جلوگیری از سرایت و نفوذ آفات و بیماریهای مهم گیاهی از کشور یا منطقهای به نقاط دیگر، در مرزهای کشور مقررات ویژهای از جمله بازرسی، ضبط و گاهی انهدام گیاهان و محصولات آلوده وارداتی و مشکوک اعمال میگردد.
- مبارزه روانی:
در این روش جلب حشرات و به دام انداختن و انهدام آنها به وسیله انواع تلهها، جریانهای الکتریکی، اسانسهای مختلف و… انجام میگیرد. تلههای نوری و فرومونی بیشترین استفاده را در این روش دارند. به عنوان مثال از تلههای نوری برای شکار حشرات بالغ کرم سفید ریشه استفاده میشود.
- مبارزه ژنتیکی:
کنترل ژنتیکی یعنی اصتفاده از گیاهانی که به وسیله مهندسی ژنتیک نسبت به آفات و بیماریها مقاوم شده باشند.
- مبارزه شیمیایی:
با وچود همه راههای فوق گاهی به دلیل کمی فرصت، استفاده از سموم شیمیایی برای نجات گیاه اجتناب ناپذیر میشود. چرا که سموم با همه مضراتی که دارند حسن مهمی هم دارند و آن اثر سریع و قاطعی است که دارند. اما نباید فراموش کرد که این راهکار در مبارزه تلفیقی، آخرین راه حل مشکل آفات است.
آخرین دیدگاهها